Студентските протести во 20-тиот век имаа огромна улога во борбата за слобода, човечки права и политички промени. Тие секогаш се бореле за подобро утре, и покрај репресијата. Денешните протести, водени од младите и студентите, не само што го изразуваат незадоволството поради политичките и општествените услови, туку и продолжуваат да се борат за независни институции и подобра иднина
Студентските протести беа клучен дел од историјата на Србија во 20 тиот век. Практично ниеден период од Првата светска војна до денес, не може да помине без демонстрации на млади луѓе. Понекогаш тие демонстрации биле исклучиво за заштита на правата на студентите, а во други случаи се претвориле во пошироки протести. Борбата на младите за својата иднина беше инспиративна – нивната енергија, ентузијазам, надеж и жар никогаш не исчезнаа, дури ни кога беа апсени, тепани и убиени. Пораката беше јасна: борбата за подобро утре не можеше да се угаси. Овој текст нè потсетува на студентските протести од 20. век, кои не смеме да ги заборавиме, а особено не денес кога студентите во Србија покренаа уште едно движење за правда.
Студентски протести во меѓувоениот период
На почетокот на 20-тиот век, на Белградскиот универзитет започнува Револуционерното студентско движење, кое се залага за зачувување на автономијата на универзитетот и подобрување на материјалната положба на студентите. Подоцна, под влијание на Комунистичката партија на Југославија (КПЈ), ова движење стана Сојуз на комунистичката омладина на Југославија (СКОЈ) и започна борба против Кралството Југославија. Во текот на 1930-те години, СКОЈ организираше бројни собири, демонстрации и штрајкови, како студентски, така и против властите. Властите се обидуваа на сите начини да го спречат ширењето на ова движење, па студентите беа протерувани, апсени и затворани.
Еден од клучните моменти беше март 1935 година, кога беа организирани студентски протести по смртта на студентот Мирко Срзентиќ, што доведе до затворање на концентрациониот логор во Вишеграду, каде беа испратени студентите комунисти. Во април 1936 година, властите се обидоа да ги прекинат студентските протести со воведување „студентска полиција“, што предизвика штрајк кој ги опфати сите универзитети во Југославија. Во тој штрајк, за време на судирот со припадник на ОРНАС, беше убиен студентот Жарко Мариновиќ, што доведе до укинување на „студентската полиција“ и смена на ректорот. Овој ден денес Србија го слави како Ден на студентите, кој беше основан 1959 година.
Големи студентски демонстрации во СФРЈ
Во текот на 1968 година, се одржаа протести и демонстрации кои станаа познати по паролата „Долу црвената буржоазија”. На 2 јуни 1968 година, откако манифестацијата „Микрофон е ваш” беше преместена во затворен простор, студентите започнаа да протестираат поради лошите услови и опструкцијата од властите. Протестите ескалираа кога полицијата насилно реагираше. Ден подоцна, неколку илјади студенти тргнаа за Белград, каде наидоа на полицијата која се упати на нив. Во судирот загинаа четири студенти. Протестите се проширија и станаа силна борба за слобода на медиумите, смена на министерот за внатрешни работи и подобрување на животните услови.
На седмиот ден од протестите, Тито реши да излезе во пресрет на студентите и донесе делумни отстапки, додека организаторите на протестите беа исклучени од факултетите. Овие протести добија широка поддршка од страна на културни и политички личности.
Плишаната револуција и големите протести на 9-ти март 1991 година
Деведесеттите години на минатиот век беа време на големи политички турбуленции, а првите студентски протести против властите на Слободан Милошевиќ започнаа по демонстрациите на 9 март 1991 година. Студентите им се приклучија на протестите, но наидоа на насилна реакција од полицијата, која користеше солзавец и насилство против нив. Овие протести станаа познати под името „Плишана револуција“, а студентите бараа смена на директорот на РТБ и министерот за внатрешни работи, како и слобода за работа на независни медиуми. Сите барања беа исполнети, а протестите доведоа до големи политички промени.
Студентски протести 1992. година
Откако санкциите против СР Југославија стапија на сила, студентите повторно се организираа на 1 јуни 1992 година и започнаа спонтан протест против властите на Слободан Милошевиќ, барајќи негова оставка и распишување нови избори. Протестите се проширија низ летото, а студентите ги завземаа зградите на факултетите и организираа штрајкови.
Студентски протести 1996-1997. година
Тримесечните протести 1996 година биле реакција на фалсификувањето на изборниот процес. Студентите одиграле клучна улога во организирањето на протестите по објавувањето на спорните резултати од локалните избори. Во Београд, протестите траеле и во зимските месеци, вклучувајќи организирање на перформанси и јавни прошетки. На крајот, протестите завршиле со признавање на победата на опозицијата во Београд.
Револуцијата на 5-ти октомври 2000 година
По НАТО бомбардирањето и војната на Косово, незадоволството на граѓаните кулминирало за време на изборите 2000 година. Протестите довеле до рушење на режимот на Слободан Милошевиќ и победа на Војислав Коштуница на изборите. Студентите и активистите од Отпор одиграле клучна улога во организирањето на протестите, што довело до смена на власт и значајни политички промени.
Протести „1 од 5 милиони” 2018-2020
Еден од последните големи студентски протести започна во 2018 година под слоганот „Стоп за крвавите кошули”. Протестите започнале по нападот врз политичарот Борко Стефановиќ и по општото незадоволство од властите. Брзо, протестите прераснале во масовни демонстрации против властите. Студентите организирале блокади и барале политички промени, но протестите завршиле со започнувањето на пандемијата во 2020 година.
Студентските протести во 20-тиот век имаа огромна улога во борбата за слобода, човечки права и политички промени. Тие секогаш се бореле за подобро утре, и покрај репресијата. Денешните протести, водени од младите и студентите, не само што го изразуваат незадоволството поради политичките и општествените услови, туку и продолжуваат да се борат за независни институции и подобра иднина. Од 90-тите години па до денес, студентите биле клучни актери во многу важни политички промени во земјата.
