ПО поразот на Британците во Првата опиумска војна, династијата Ќинг потпиша договор во 1842 година со кој Кина беше осудена на повеќе од 100 години странско угнетување и колонијална контрола врз трговската политика.
Тоа беше првиот од она што стана познато како „нееднакви договори“, во кои насилните воени и технолошки гиганти од тоа време наметнаа еднострани услови за да се обидат да ги намалат своите огромни трговски дефицити. Речиси два века подоцна, ЕУ почнува да разбира точно како изгледа тоа, пишува Политико .
Минатиот месец, пристигнувањето на претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, во голф-центарот на Трамп во Шкотска за да склучи многу нееднаков трговски договор, предизвика стравувања кај политичарите и аналитичарите дека Европа го изгубила влијанието за кое некогаш мислеше дека го има.
Критичарите брзо изјавија дека прифаќањето на царината од 15 проценти на Трамп за повеќето европски стоки претставува чин на „подреденост“, „јасен политички пораз за ЕУ“ и „идеолошка и морална капитулација“. Ако фон дер Лајен се надеваше дека овој договор ќе го држи американскиот претседател настрана, ја чекаше грубо будење.
Со оглед на тоа што мастилото за трговскиот договор едвај се исуши, Трамп во понеделникот двојно се закани дека ќе воведе нови тарифи врз ЕУ поради дигиталните регулативи што би ги погодиле американските технолошки гиганти. „Доколку ЕУ не се придржува, САД ќе престанат да извезуваат витална технологија за микрочипови“, предупреди тој.
Европејците значително заостануваат во воениот и технолошкиот сектор
Неговата изјава дојде помалку од една недела откако Брисел веруваше дека има писмена гаранција од Вашингтон дека неговиот дигитален правилник и суверенитет се безбедни.
Трамп може да користи принуда бидејќи, како и британските империјалисти од 19 век, тој ги држи воените и технолошките карти. Тој е свесен дека Европејците значително заостануваат во двата сектора. Тој знае дека Европа не може без американската чип технологија и дека не сака да се соочи со рускиот претседател Владимир Путин без американска воена поддршка, па затоа верува дека може да ја диктира трговската агенда.
Комесарот на ЕУ за трговија, Марош Шефчовиќ, минатиот месец силно имплицираше дека договорот со САД е одраз на стратешката слабост на Европа и нејзината потреба од американска поддршка. „Не станува збор само за… трговија: станува збор за безбедност, станува збор за Украина, станува збор за моменталната геополитичка нестабилност“, рече тој.
„Трговскиот договор е директна последица на слабоста на Европа на безбедносниот фронт, која не може да обезбеди сопствена воена безбедност и која не инвестирала во сопствената безбедност веќе 20 години“, рече Торстен Бенер, директор на Институтот за глобална јавна политика во Берлин.
Исто како и за време на династијата Ќинг, Европа со години ги игнорирала предупредувачките знаци, според „Политико“.
„Ја плаќаме цената за игнорирање на повикот за будење што го добивме за време на првата администрација на Трамп – и повторно се враќаме на спиење. И се надевам дека тоа не е она што го правиме сега“, рече Сабина Вејанд, генерален директор за трговија во Европската комисија.
Јасно е дека нестабилната царинска игра на Трамп е далеку од завршена, а блокот од 27 земји ќе се соочи со дополнителни политички навреди и нееднакви резултати од преговорите оваа есен. За да се спречи понижувањето да се вкорени, ЕУ се соочува со огромна задача да ја намали својата зависност од САД – во одбраната, технологијата и финансиите.
Договорот од Нанкинг, потпишан под принуда во 1842 година на британски воен брод закотвен во реката Јангце, ги обврзал Кинезите да ја отстапат територијата на Хонг Конг на британските колонизатори, да им платат обештетување и да се согласат на „фер и разумни“ царини. На британските трговци им било дозволено да тргуваат со кого сакаат во пет пристаништа опфатени со договорот.
Како Кинезите завршија во подредена положба?
Опиумските војни го започнаа она што Кина подоцна го нарече „век на понижување“. Британците ги принудија Кинезите да се отворат кон разорната трговија со опиум за да му помогнат на Лондон да го надомести својот дефицит со Кина. Тоа е ера што сè уште ја прогонува Кина, движејќи го нејзиното стратешко креирање политики и дома и на меѓународно ниво.
Клучен фактор што ја принудил династијата Ќинг на покорност бил нејзиниот неуспех да инвестира во воени и технолошки достигнувања. Кинескиот император Ќанлонг им рекол на Британците во 1793 година дека на Кина не ѝ се потребни „варварските производи“ на другите нации.
Иако барутот и огненото оружје беа кинески пронајдоци, недостатокот на експериментирање и иновации го забави кинескиот развој. Затоа, оружјето од династијата Ќинг заостануваше зад британското оружје за околу 200 години во дизајнот, производството и технологијата.
Слично на тоа, ЕУ сега е казнета затоа што со децении заостанува зад САД. Намалувањето на трошоците за одбрана по Студената војна ги држеше европските земји зависни од американската војска за безбедност. Дополнително, самодоволството во технолошкиот развој значи дека ЕУ сега заостанува зад своите глобални конкуренти во речиси сите клучни технологии.
Американскиот трговски претставник Џејмисон Грир го прогласи почетокот на нов светски поредок. Тој го спореди трговскиот договор меѓу САД и ЕУ со повоениот финансиски систем осмислен во англиското одморалиште Бретон Вудс во 1944 година.
Нејаснотии во текстот на договорот
Нејасноста на текстот од четири страници на договорот му остава простор на Трамп да постави нови барања или да се закани со одмазда ако верува дека ЕУ не го исполнува својот дел од договорот. Може да следи уште поголемо понижување додека двете страни се обидуваат да се договорат за деталите, почнувајќи од систем на тарифни квоти за челик и алуминиум, па сè до исклучоци за одредени сектори.
„Овој договор е толку нејасен што има толку многу точки каде што конфликтите лесно би можеле да ескалираат, а потоа да се искористат како оправдување зошто нема да се случат други работи“, забележа Никлас Поатје, истражувач во тинк-тенкот Бругел.
На прашањето што ќе се случи ако ЕУ не ги инвестира ветените 600 милијарди долари во САД, Трамп одговори претходно овој месец: „Па, тогаш тие плаќаат царини од 35 проценти“. Со прифаќањето на договорот, кој извршната власт на ЕУ го продава како „помалку лоша“ опција по заканите со царини на Трамп, Брисел покажа и дека уцената функционира.
Во подготовката за договорот, фон дер Лајен постојано нагласуваше дека стратегијата на ЕУ во однос на САД треба да се гради врз три елементи: подготовка на одмазднички мерки, диверзификација на трговските партнери и зајакнување на единствениот пазар на блокот.
За некои, ЕУ треба да го гледа договорот како повик за будење за воведување длабоки промени и зголемување на конкурентноста на блокот преку институционални реформи.
