Изборите што беа вовед во протестите од 5 октомври 2000 година и соборувањето на режимот на Слободан Милошевиќ.
Една од главните пораки на опозицијата во тоа време беше: „Тој е готов“, упатена кон Слободан Милошевиќ
„Кој се осмелува да ве погледне во очи“, беше изборниот слоган на кандидатот на обединетата опозиција на изборите на 24 септември 2000 година.
Тој кандидат беше Воислав Коштуница, кој, според тогашната обединета опозиција, беше обединувачки фактор, помирувачки избор за левицата, десницата, умерените, а во исто време и најдобра противтежа на Слободан Милошевиќ, кој владееше со Србија и Сојузна Република Југославија без конкуренција повеќе од една деценија, и кого неговите противници го обвинуваа за диктатура, убиство на политички противници, економски колапс и сиромаштија.
„Време е“, беше уште еден изборен слоган на опозицијата, која, по години повеќе или помалку неуспешни обиди да го победи Милошевиќ со гласачките ливчиња, собра и граѓански иницијативи и организации.
И уште пооптимистички слогани: „Готов е“, „Пукна како ѕвечка“ и „ Не има повеќе “.
На овој ден, 24 септември 2000 година, се одржаа претседателски избори на кои Милошевиќ ја изгуби власта, но потоа одби да ја признае неговата победа.
Тоа беше прелудиум на големите демонстрации на 5 октомври што го означија крајот на владеењето на Милошевиќ.
Настаните што доведоа до изборите
изборите на 24 септември 2000 година, слоганот на кампањата против Милошевиќ беше огромен успех .
По потпишувањето на Дејтонскиот мировен договор со Босна и Херцеговина, западните дипломати го прогласија Слободан Милошевиќ за „фактор на мир и стабилност на Балканот“.
Но, тој не го задржа овој статус за долго.
Во Србија, незадоволството на луѓето растеше, првенствено од економската состојба, но и од многу случаи на неказнето насилство, нерешени убиства, пораст на криминалот и потиснување на медиумските слободи.
Граѓанските иницијативи се зајакнаа, а студентското движење Отпор, чиј ‘рбет беше составен од истакнати членови на Студентскиот протест од 1996/97 година, презеде важна улога.
Овие протести беа предизвикани од фалсификувањето на изборните резултати на локалните избори.
Организацијата Отпор, чиј заштитен знак беше лого со стилизирана тупаница, собираше млади луѓе, студенти и синдикати и му се спротивставуваше на Милошевиќ на герилски начин, првенствено со графити, постери и налепници.
Режимот на Милошевиќ ја препозна опасноста што ја претставуваше ова движење, чија популарност растеше и на кое му се придружија познати личности.
Поради разни герилски акции, режимот на Милошевиќ почна да се бори против „членовите на Отпор“, кои честопати беа брутално тепани.
Тогашниот министер за полиција, Влајко Стојиљковиќ, дури го окарактеризира Отпор како „терористичко-фашистичка организација“.
На иницијатива на една од најголемите опозициски партии – Српското движење за обнова – предводена од харизматичниот писател Вук Драшковиќ, Демократската опозиција на Србија (ДОС) беше формирана на 10 јануари 2000 година.
Тоа беше неочекувана коалиција од 19 партии.
Без оглед на нивните политички разлики, понекогаш драматично спротивни, тие беа обединети од заедничка цел – Слободан Милошевиќ и како да го соборат од власт.
Основачи на коалицијата беа Српското движење за обнова со Вук Драшковиќ, Демократската партија на Зоран Ѓинѓиќ и Демократската партија на Србија на Воислав Коштуница.
На обединувањето на опозицијата му претходеа години репресија од режимот на Слободан Милошевиќ, војната во поранешна Југославија, сиромаштијата, месеците демонстрации на граѓаните и студентите во 1996/97 година поради фалсификувањето на резултатите од локалните избори, бомбардирањето на Југославија и убиствата на политичките противници – новинарот Славко Ќурувија и поранешниот истакнат комунистички функционер Иван Стамболиќ.
Веднаш по формирањето на ДОС, чии членови вклучуваа партии кои претходно беа во владите на Милошевиќ, како што се СПО и Нова демократија на Душан Михајловиќ, лидерите на овој блок побараа распишување избори на сите нивоа.
Опозицијата, исто така, побара да бидат откриени сторителите на злосторството на Ибарскиот автопат во есента 1999 година, кога беа убиени функционери на СПО, и убиецот на новинарот Славко Ќурувија, како и да бидат запрени сите „акти на државен терор“.
Опозицијата побара министрите за надворешни работи на ЕУ и САД, кога ќе се одржат предвремени избори, да ги укинат или суспендираат сите санкции, да го обноват членството во ОБСЕ и да ја вратат полицијата и армијата на Косово.
Барањата на опозицијата беа повторени на заедничките собири на 14 април и 15 мај на Плоштадот на Републиката во Белград.
На митингот на здружената опозиција во април, објави весникот „Данас“ во тоа време, имало повеќе од 200.000 луѓе.
Извештајот од митингот бил насловен со пораката на опозициските лидери: „Да го отстраниме последниот диктатор“.
Во центарот на Белград имало зголемено полициско присуство, а над него летал хеликоптер.
Полицијата ги запирала и проверувала сите автомобили што влегувале во Белград, а немале регистарски таблички на главниот град.
Претседателот на ДСС, Воислав Коштуница, во тоа време изјавил дека „насилството се зголемува во последните десет години“ и дека „демократските избори се најдобриот начин да се спречи“.
Лидерот на Демократската партија, Зоран Ѓинѓиќ, кој беше убиен три години подоцна како премиер на Србија, на тој митинг ја имаше оваа порака:
„Ако и вие верувате дека овој режим припаѓа во корпата за ѓубре на историјата и дека Србија заслужува нормална демократска влада, придружете ни се.
„Ако и вие верувате дека крадците треба да одат во затвор, а не на министерски позиции, придружете ни се“.
Сепак, Милошевиќ не покажа намера да се откаже.
Соочувањето на режимот со политичките противници стана сè поостро, па затоа беше направен уште еден обид за атентат врз Вук Драшковиќ, кога на 15 јуни непознат напаѓач испука два куршуми кон лидерот на СПО во неговиот стан во Будва.
Потоа Драшковиќ беше ранет, бидејќи куршумите го изгребаа по главата.
Нема сомнение дека овој инцидент со Драшковиќ дополнително го зајакна опозицијата симпатии кај голем дел од електоратот.
Слободан Милошевиќ, изборниот постер на Милошевиќ, избори на 24 септември 2000 година. BBC
На почетокот на јули 2000 година, Милошевиќ изврши неочекуван политички маневар – го смени Уставот, како и изборните закони, а изборите беа распишани за 24 септември.
Сепак, Демократската партија на социјалистите, владејачката партија во Црна Гора, не ги призна уставните измени и објави дека нема да учествува на изборите.
Ставот на партијата на Мило Ѓукановиќ се одрази и во единството на опозицијата во Србија, па Српското движење за обнова, иницијаторот на собирот на опозицијата, објави бојкот на изборите.
По кратко размислување, остатокот од ДОС одлучи сепак да оди на гласањето во септември.
СПО подоцна се повлече од коалицијата, а Драшковиќ се пожали дека биле отстранети.
Сепак, подоцна се предомисли и се кандидираше независно.
Европските лидери, исто така, изразија загриженост за „мотивацијата зад ревизијата на југословенскиот Устав и нејзините можни последици.“
„Ја повикуваме владата во Белград да се воздржи од каква било акција што би можела да придонесе за понатамошна ескалација на насилството“, се вели во соопштението на европските дипломати.
„Денес мислам дека ДОС беше мојата најголема политичка грешка и жалам за тоа. Ја формирав коалицијата ДОС која подоцна го уби СПО.
„Тоа се случи на 10 јануари 2000 година, веднаш по масакрот на Ибарскиот автопат, бидејќи сакав да ги соберам сите сили за да го соборам Слободан Милошевиќ и неговиот терористички режим.
„Со голема тешкотија го преболев фактот дека ниту еден опозициски лидер, кого го собрав на тој 10 јануари, по четирите убиства на најблиските до мене на Ибарскиот автопат, не дојде на погребот, не изрази сочувство, дури ни не ми се јави по телефон“, изјави Драшковиќ за Блиц години подоцна.
Предизборна атмосфера
Користејќи ја пропагандната машинерија, режимот на Милошевиќ создаде атмосфера на поделба во општеството – „ние“ или „тие“, „референдум за опстанок на Србија“.
Опозициските соперници беа „инструменти на Западот и НАТО“ и затоа беше важно да се „одбрани земјата од предавство“, како што рече истакнатиот функционер на југословенската левица (ЈУЛ) Иван Марковиќ, тогашен министер за телекомуникации.
„Тој ги праша жителите на Чачак – дали ќе му дозволат и на Веља Илиќ (опозиционер) да го претвори Чачак во ново Авијано (база на НАТО во Италија од која полетаа авионите што ја бомбардираа СРЈ) во Србија?“, гласеше извештајот на РТС од предизборниот говор на Марковиќ во тој град.
Тој самиот одговори: „Не е можно, жителите на Чачак нема да го дозволат тоа. Велимир Илиќ не е Чачак“.
Државните медиуми беа вреќа за удирање на брачниот пар Милошевиќ-Мирјана Марковиќ, тогашни претседатели на Југословенската левичарска партија.
За време на телевизиските емисии во ударниот термин, говорите од изборните митинзи беа емитувани речиси во целост.
Остриот јазик, употребата на свежи лузни од бомбардирањето на НАТО, беа „адутите“ во говорите на претставниците на тогашниот режим.
На еден изборен митинг, Мирјана Марковиќ зборуваше за лидерите на опозицијата како „претставници на чудовиште кое сее зло во светот“.
„Протагонистите на најголемата политика на насилство во светот се нарекуваат себеси име синоним за толеранција и слобода – демократи“.
„Тоа лицемерие е исто толку големо и ужасно како што би било да се наречат креаторите, чуварите и потпалувачите на гасните комори пред 60 години – филантропи“, рече таа.
За опозицијата – сè најлошо.
Со неизбежните, сериозни обвинувања за претходни „предавства“.
„Тие го поддржаа уништувањето на Југославија на почетокот на 1990-тите, поттикнаа војна меѓу поранешните југословенски народи, во 1993 година повикаа и поддржаа санкции кога беа најстроги, во 1999 година беа на страната на НАТО.
„А во 2000 година се исполнети со омраза поради резултатите од реконструкцијата на кои целата нација е горда.“
„На овие избори тие се носители на листата на пактот на НАТО.“
„Овие факти секако се непријатни и тешки, но се вистинити“, рече Мирјана Марковиќ.
Коштуница победи, Милошевиќ не го признава поразот
изборите на 24 септември 2000 година, беше како ѕвечкање, слоганот на кампањата против Милошевиќ BBC
Нападите врз опозицијата се интензивираа како што се одржуваа изборите на септември Се приближуваше 24, 2000 година, а одговорот беше слоганот на здружената опозиција: „Кој се осмелува да ве погледне во очи? – Коштуница“.
Се испостави дека опозицијата беше во право.
Кандидатот на ДОС, Воислав Коштуница, освои 2.470.304 (50,24 проценти) од гласовите на претседателските избори.
Милошевиќ освои 1.826.799 гласови, или 37,15 проценти.
Но, тоа не беше крајот.
Федералната изборна комисија објави дека Коштуница не ги добил потребните педесет проценти од гласовите за победа во првиот круг од изборите.
Сето ова го предизвика гневот на опозицијата и нејзините гласачи, што кулминираше со масовни демонстрации на 5 октомври.
Четврт век подоцна, оние што беа поразени на изборите од тогашната ДОС се на власт во Србија.
BBC News
