Студентите во блокадата детално ја подготвуваат својата изборна програма, чија основа ја открија за време на големиот протест на 28 јуни во Белград, кога ја прогласија владата за нелегитимна, наведоа за што се борат и им предложија на граѓаните социјален договор, чија содржина беше дистрибуирана преку летоци, изјавија извори блиски до студентското движење за Данас.
Меѓу точките се исполнување на сите студентски барања, слободни и фер избори, независно и ефикасно судство и обвинителство, управување со минералните ресурси и заштита на животната средина, земјоделство, образование, наука, култура, студентско организирање, работнички права и национален интерес.
Бидејќи деновиве имаше многу контроверзии околу составот на студентскиот список, но и барањата студентите да ги искажат своите ставови за чекорите по преземањето на власта, „социјалниот договор“ засега може да се смета за нивен програмски минимум.
Бидејќи, според нашите неофицијални информации, од јуни тие во голема мера ги усовршуваат постојните и додаваат нови програмски ставки, кои сега бројат повеќе од 20. Сепак, не е познато дали и кога ќе биде објавена целата програма, особено пред да се распишат изборите.
Андреј Шево, истражувачки практикант во Институтот за филозофија и социјална теорија, вели дека „социјалниот договор“ ја одразува желбата на студентите да им ги претстават на граѓаните контурите на програма што би била прифатлива и интуитивна за мнозинството нивни симпатизери.
– Напишан е во духот на претходните студентски настапи и барања и е нивна логичка низа, но смело додава нови елементи. На пример, договорот зрачи со силен демократски набој и оптимизам што се материјализира преку предлогот за институционализирање на студентските пленуми и собранија во работата на локалните заедници. Како таков, договорот е основата врз која ќе се базира програмата на студентскиот список што се развива – вели тој за „Данас“.
Додека Бојан Пајтиќ, професор на Универзитетот во Нови Сад, вели дека спроведувањето на студентските барања мора да биде проследено со две мерки, ако сакаме воопшто да имаме иднина.
– По промената на власта во Србија, потребно е да се спроведат мерки што ќе го спречат финансискиот и политичкиот опстанок на режимските структури што со децении ја уништуваат земјата. Првиот чекор мора да биде привремено одземање на имотот од функционерите на СНС, нивните коалициски партнери, поврзаните бизнисмени и криминалните кланови. Оваа мерка се спроведува врз основа на Законот за конфискација на имот добиен со кривично дело, поточно член 25, став 1, кој предвидува дека имотот може привремено да се заплени кога постои основано сомнение дека е стекнат со извршување на кривично дело, дека неговата вредност го надминува законски утврдениот праг и дека постојат причини што го оправдуваат привременото заплена. Ова не ја пресудува вината, туку го спречува прелевањето на ограбениот капитал во нови политички проекти или параструктури до донесување конечни пресуди – истакнува тој.
И додава дека, паралелно, лустрацијата во најширока смисла е неопходна.
– Според полскиот модел, таа треба да ги опфати сите нивоа на јавната администрација, судството, полицијата, армијата и медиумите, додека ефикасноста мора да се потпре на чешкото искуство: брзи, транспарентни и обврзувачки одлуки, без бесконечни жалби. Лустрацијата не е одмазда, туку институционален механизам за заштита на демократијата – наведува Пајтиќ.
Според него, комбинацијата од овие мерки создава предуслов Србија да се откаже од практиката на рециклирање на моќта на криминалните елити и конечно да воспостави држава во која законот и одговорноста се над интересите на една партија и нејзиниот лидер.
Да се потсетиме дека на 28 јуни, студентите во блокадата завршија една фаза во нивната борба против владата. Тие исто така им дадоа зелено светло на граѓаните и „го вклучија семафорот на генерацијата што не сака да биде слепа, глува и нема, што не се согласува Агенцијата за безбедност и информации да им ги пишува биографиите, обвинителството да составува обвиненија, полицијата да одредува што да мисли, да зборува и да сонува, но што знае дека Србија заслужува подобро“.
„Основи на програмата“ од 28 јуни
Студентите веќе шест месеци се залагаат Република Србија да биде регулирана држава во која институциите се независни и си ја вршат својата работа. Очигледно е дека ова е невозможно под оваа влада, и затоа, како што наведуваат, побараа предвремени парламентарни избори и се борат за:
Исполнување на сите студентски барања
Студентските барања, во нивната суштина базирани на принципите на праведно општество, не смеат да бидат прикриени и игнорирани. Нивното неисполнување, кое е под влијание на сегашната влада, е доказ за нефункционалноста на институциите.
Слобода на медиумите
Остварување на уставните права на граѓаните на целосно, вистинито и навремено известување за сè што е од јавен интерес. Одредбите што се однесуваат на составот на советот, администрацијата и управувањето со РЕМ мора да се спроведат. Медиумите се должни да известуваат непристрасно!
Слободни и фер избори
Целосна ревизија на избирачките списоци, отсуство на принуда и заплашување на гласачите, спречување и санкционирање на каква било злоупотреба на правото на глас. Мора да се овозможи функционирање на сите институции одговорни за организирање и контрола на изборите.
Независно и ефикасно судство и обвинителство
Судството и обвинителството се под политичко влијание и потребно е да се заменат одговорните, да се назначи професионален кадар и да се воведе институтот специјално обвинителство за јавни службеници.
Држава без корупција и организиран криминал
Треба да се зајакне внатрешната контрола на полицијата и безбедносните служби. Сите текови и перење пари стекнати преку корупција и криминал треба итно да се блокираат, а сите комерцијални договори на државата со странски и домашни инвеститори треба да се објават.
Јавни претпријатија и проекти
Неопходна е строга примена на прописите што ги регулираат јавните набавки, а практиката на фаворизирање на поединечни компании треба да се запре. Во општ интерес, потребно е клучните инфраструктурни претпријатија да останат во државна сопственост.
Управување со минерални ресурси и заштита на животната средина
Ни треба стратегија за управување со минерални и други геолошки ресурси во согласност со еколошките, социјалните, економските и регионалните аспекти. Да се запрат сите проекти како што е проектот „Јадар“ кои ги загрозуваат долгорочните општествени интереси преку експлоатација.
Потребно е да се преиспита политиката за урбанистичко планирање и да се зголеми бројот на зелени површини кои брзо исчезнуваат. Образованието на граѓаните игра клучна улога во решавањето на проблемите на долг рок.
Земјоделство
Треба да го подобриме земјоделското производство и да ги охрабриме иницијативите од страна на индивидуалните производители, како и да спроведеме департманизација во субвенционирањето на производството.
Образование
Општествената свест за важноста на едукаторите мора да се подигне преку подобри услови за работа, економски статус, соодветна поддршка и признавање на нивниот придонес во заедницата. Образовниот, научниот и уметничкиот карактер на работата на Универзитетот мора да се почитува.
Наука
Научната и истражувачката работа мора да стане основа на општествениот и економскиот развој. Ова бара долгорочно систематско инвестирање во науката, враќање на угледот на научната заедница и обезбедување на нејзината институционална независност.
Култура
Културата е основа на општеството. Треба да градиме споменици на знаење и уметност, да инвестираме во креатори на нематеријално наследство.
Здравствена заштита
Потребни се поголеми и поефикасни инвестиции во јавниот здравствен систем, безбедноста при работа, унапредувањето на здравјето и превенцијата на болести, со соодветна регулација на приватниот сектор. Правата на пациентите и професионалната етика мора да се почитуваат, а воедно да се спречи корупцијата и да се обезбеди безбедна средина во здравствените установи.
Локална самоуправа
Должност на секој граѓанин е да учествува во јавниот живот и да учествува во донесувањето одлуки што влијаат на благосостојбата на сите нас преку политичка еманципација, механизми на директна демократија како што се граѓанските собранија, локалните референдуми и народните иницијативи.
Студентска организација
Постојните ограничувања не ја уживаат довербата на студентите поради недостаток на транспарентност, тенденција кон корупција и неефикасно претставување на студентските интереси. Мора да работиме на различни системи кои, како и Пленумот, овозможуваат организирање преку директна демократија.
Работнички прашања
Потребно е да се стремиме кон остварување на барањата на работниците преку измени на Законот за работни односи и Законот за штрајкови. Сите тела на Република Србија мора да работат на зајакнување на трудовото законодавство и неговото почитување. Минималната плата е ниска во однос на трошоците за живот и очигледно е дека мора да се зголеми.
Национален интерес
Меѓународната позиција мора да биде подредена на интересите на државата и граѓаните. Клучните вредности врз кои ќе се темели идната надворешна политика се зачувувањето на суверенитетот и територијалниот интегритет, почитувањето на човековите и малцинските права, економскиот развој на државата, транспарентноста, мирното решавање на споровите и воената неутралност.
