Повеќе од 2.000 припадници на Националната гарда на САД моментално се распоредени во неколку американски градови, најмногу во историјата.

Претседателот Доналд Трамп го смета тоа за начин за борба против „криминалот и нередот“, а опозицијата го обвинува дека „ја претвора земјата во полициска држава“.

Националната гарда е гранка на американската војска која може да извршува државни и федерални функции и главно се користи за одговори на вонредни состојби на државно ниво, но може да биде и федерализирана, односно ставена под администрација на федералната влада во Вашингтон.

Двоен синџир на команда

Затоа, Националната гарда е дел од американската војска со двоен синџир на команда – таа е одговорна првенствено пред гувернерите на поединечните држави, но во посебни околности и пред претседателот. Нејзините членови се дел од примарната борбена резерва на американската армија и воздухопловните сили.

Според најновите податоци од Министерството за одбрана на САД, Националната гарда има нешто повеќе од 430.000 членови во резерва.

Во целата историја на Америка, Националната гарда била распоредена во градовите нешто повеќе од 150 пати, но во последните 15 години повеќе од 20 пати.

Ова обично се случува ако некоја американска држава се соочува со вонредна состојба што бара распоредување на Националната гарда, како што се природни катастрофи или лоши временски услови, граѓански немири, војна или кога на граѓанските власти им е потребна помош со изборите.

Распоредувањето на Националната гарда од страна на Трамп

Во последните месеци, Трамп нареди распоредување на стотици припадници на Националната гарда во Вашингтон, Мемфис, Чикаго и Портланд, тврдејќи дека тие градови, сите под демократска власт, се заглавени во криминал и насилни нереди.

Покрај горенаведените, приближно 1.700 припадници на Националната гарда се мобилизирани во 19 држави за поддршка на Службата за имиграција и царина (ICE) во депортациите и борбата против нелегалната имиграција. Планирано е и проширување во градови како Њујорк, Њу Орлеанс, Балтимор и Оукленд.

Правна основа и спорови

Американските претседатели можат да ја федерализираат Националната гарда од одредена држава, но за тоа обично е потребно одобрение од гувернерот на таа држава. И токму тука се појавува спорот меѓу Трамп и гувернерите од Демократската партија кои не го одобруваат тоа.

Гувернерот на Калифорнија, Гевин Њусом, успеа привремено да ја блокира намерата на Трамп да испрати 200 припадници на Националната гарда од Калифорнија во Орегон на суд во неделата. Истото се случи и со гувернерот на Орегон, кој привремено го запре распоредувањето на Националната гарда на Орегон во Портланд со судска одлука.

Тужбите и процесите поврзани со одлуките на Трамп се во тек во неколку американски судови. Обвинителите го цитираат Законот Posse Comitatus од 1878 година, федерален закон што забранува употреба на војската (вклучувајќи ја и Националната гарда во федерален статус) за спроведување на домашните закони, освен ако Конгресот не го одобри тоа или не постои уставен исклучок (на пр., бунт).

Роб Бонта, обвинител од Калифорнија, напиша во својата тужба дека „федерализацијата на Гардата без согласност на гувернерот е злоупотреба на претседателската моќ и ги крши правата на државите. Претседателот создава национална полициска сила со него на чело“.

Администрацијата на Трамп не се потпира исклучиво на еден закон во своите тужби, туку користи комбинација од одредби за федерализација и распоредување на Националната гарда и активните трупи, во голема мера избегнувајќи го Законот за востание од 1807 година, кој му дава на претседателот широки овластувања да распоредува федерални сили во случај на „бунт“, „вонредна состојба“ или кога државните власти не се во можност да одржат ред.

Овој закон ѝ дозволува на војската да учествува во апсења, рации и контрола на немири. Сепак, бидејќи овој закон е доста строг, Трамп користи други комбинации што ги забавуваат судските процеси.

Аналитичарите кои го поддржуваат истакнуваат дека распоредувањата на Националната гарда донеле брзи резултати, како што е намалување на криминалот во главниот град Вашингтон, и дека се неопходни поради „неможноста на демократите да воспостават ред во своите држави“. Тие го гледаат ова како исполнување на ветувањата на Трамп од кампањата.

Шон Ханити, конзервативен аналитичар и водител на „Фокс њуз“, вели дека „Трамп го прави она што демократите не успеаја да го направат со години – испраќајќи ја Националната гарда во градови како Чикаго и Портланд за да ја запре анархијата. Ова не е воена диктатура – ова е спасување за обичните Американци кои страдаат од банди и имигранти. Јас го поддржувам секој чекор!“

Поранешниот директор на американската Служба за имиграција и царина, Томас Хоман, бара законот со кој се ограничуваат овластувањата на претседателот веднаш да се промени. „Распоредувањата на Трамп веќе го намалија криминалот за 30 проценти и тоа не е случајно. Треба да ја федерализираме Гардата бидејќи демократските гувернери го блокираат спроведувањето на законот. Ова го штити Уставот од домашни терористи и беззаконие.“

Претседателот на Претставничкиот дом, републиканецот Мајк Џонсон, исто така нема никакви сомнежи во врска со Националната гарда.

„Планот на Трамп да користи градови како Балтимор и Сан Франциско како воени полигони за обука е брилијантен, ја подобрува воената подготвеност и решава криминал. Тоа е план што не им паднал на памет на демократите. Ова е уставно и неопходно за националната безбедност.“

Критики и поделби во општеството

Критичарите најчесто истакнуваат дека однесувањето на претседателот претставува авторитаризам, кршење на законот и закана за демократијата.

Трамп е обвинет дека е политички мотивиран, дека ги таргетира „демократските градови“ и дека ја нормализира војската на улиците, што ја нарушува традицијата на „војска за надворешни закани, а не за домашни“.

Лидерот на демократите во Претставничкиот дом, Хаким Џефрис, тврди дека владејачката администрација полека воведува воена окупација.

Џ.Б. Прицкер, демократскиот гувернер на Илиноис, повикува на отпор од сите граѓани на ваквите одлуки.

„Трамп се однесува како Владимир Путин и се прашувам за неговото ментално здравје. Ова не е борба против криминалот, туку инвазија на американските градови“, рече тој.

Анкетите покажуваат дека американската јавност е длабоко поделена околу распоредувањето на Националната гарда и трупите во градовите за борба против криминалот.

Противниците и поддржувачите се околу 45 проценти, а постои и голема партиска поделба: републиканците се претежно „за“ (околу 70–80%), додека демократите се силно против (80–90%).