ВО ПОСЛЕДНИТЕ неколку дена, во медиумите и на социјалните мрежи, луѓето масовно се жалат на „невидената наезда“ од смрдливи мартини. Жителите пишуваат дека нивните ѕидови и прозорци се полни со мартини, дека влегуваат во нивните станови, дека смрдат и дека ги вознемируваат, иако се безопасни за луѓето.

Овој феномен е чест во ова време од годината кога креветните бубачки бараат топли засолништа во кои ќе преживеат.

Ново е што еден инвазивен азиски вид, таканаречената кафеава мермерна бубачка ( Halyomorpha halys ), која е сè почеста во последниве години, во меѓувреме стана доминантна во ЕУ и Хрватска.

Три главни видови во Хрватска

Во населбите во Хрватска се среќаваат три вида лушпести инсекти, кои луѓето ги нарекуваат „смрдливи мартини“.

Традиционално, првите две оделе по ѕидовите на куќите и се провлекувале низ прозорците на становите, особено во преодните сезони. Сепак, во последниве години, оваа улога во голема мера ја презема видот H. halys .

Од каде потекнува и што е тоа?

Инвазивната кафеава мермерна бубачка е родена во Источна Азија. Во нејзините родни живеалишта во Кина, Јапонија и Кореја, таа е контролирана од природни непријатели и екосистеми. Меѓутоа, кога била транспортирана во Европа и Северна Америка, овие контроли не биле присутни во новите живеалишта, што ѝ давало отворен простор за ширење.

Оваа бубачка е безопасна за луѓето, но сепак не се препорачува многу да се допира бидејќи може да предизвика алергии кај луѓето.

Таа не е пребирлива во врска со храната.

Како H. halys стана доминантен?

Првата причина е неговата флексибилност во исхраната. За разлика од некои специјализирани штетници, H. halys нема строг избор на храна – се храни со цицање растителни сокови од разни вегетативни и генеративни органи на бројни култивирани и диви растенија и напаѓа плодови, пупки, стебла и млади изданоци на широк спектар на растенија, предизвикувајќи деформација, промена на бојата, некроза на ткивата и секундарни инфекции. Ова му дава предност во пејзажи каде што има мешани култури како што се домашни градини, овоштарници и украсни растенија. Таму речиси секогаш може да преживее на една од опциите.

Во трудот „Брзо ширење и прва масовна појава на Halyomorpha halys во земјоделското производство во Хрватска“, авторите наведуваат дека, иако првото откритие во Хрватска било во 2017 година во урбаната област на Риека, вистинската масовна појава следела во 2019 година во руралната област, кога го пронашле во соја, а подоцна и во плантажи со трајни култури. Во студијата, авторите истакнуваат дека H. halys е екстремно полифаг, што значи дека се храни со многу видови. Се проценува дека во светот се храни со повеќе од 300 растителни видови од различни семејства и дека има многу широк спектар на живеалишта и растителни домаќини, од земјоделски култури, преку украсни растенија, до овошје и зеленчук.

Нема ефикасни непријатели,може да преплават

Друг фактор што ја фаворизира неговата експанзија е недостатокот на предатори. Во неговата родна татковина, јајцата на H. halys се нападнати од паразитоиди, оси како што е Trissolcus japonicus .

Д-р Ивана Пајач Живковиќ од Земјоделскиот факултет во Загреб истакнува дека „нивниот природен непријател, осата Trissolcus japonicus, не се среќава природно во европските еколошки системи, па засега тие немаат природен непријател“.