Британските појадоци во последно време имаат горчлив вкус – и тоа не само поради овошјето. Само пред пет години, еден литар сок од портокал од продавница чинеше 76 пени во супермаркетите. Денес, истиот литар чини 1,79 фунти, пишува Би-Би-Си .

Ова е зголемување од 134% од 2020 година, при што цената скокна за 29% само во последната година. Слична е ситуацијата и во кафулињата и рестораните, каде што цените од 3,50 до 4 фунти за чаша сок станаа норма. Еден новинар бил шокиран кога еден ресторан во Кент наплатил 9 фунти за чаша сок од портокал и лимонада, од кои 5,30 фунти биле само свежо исцеден сок.

Но, како што растат трошоците, така расте и вкусот, бидејќи некои производители ги заменуваат портокалите со мандарини за да ги намалат трошоците. Причините за ова се многубројни: болести на земјоделските култури, екстремни временски услови, прекумерна зависност од една земја за снабдување, нови правила за пакување и сложеноста на трговските војни и Брегзит. Сето ова е усложнето од растечките цени на храната, кои повторно се забрзаа откако паднаа од рекордни 17,5 проценти минатата година. Создадена е совршена бура, а приказната за сокот од портокал нуди увид во тоа зошто нашите сметки за намирници одеднаш станаа толку високи.

Ефектот на Бинг Крозби

Приказната за индустријализацијата на сокот од портокал започнува во Флорида како иницијатива на американската армија за време на Втората светска војна, која барала пренослив извор на витамин Ц за војниците. Решението било пронајдено во испарување на водата од сокот и замрзнување на концентратот, кој подоцна повторно ќе се измеша со вода. Војната завршила пред војниците да го пробаат производот, но бил комерцијализиран од Minute Maid, американскиот гигант за безалкохолни пијалоци. Сокот бил популаризиран од пејачот Бинг Крозби, кој, како акционер, пеел во реклами за замрзнатиот сок од портокал како подобар за здравјето, што довело до брзо зголемување на потрошувачката на Запад.

Денес, се проценува дека годишно се пијат 2,5 милијарди галони сок од портокал.

Суша, болести и поплави

Во индустриски погон во Есекс, Максим Мекдоналд го надгледува пристигнувањето на замрзнат концентрат од портокал од Бразил. Неговата компанија, основана од неговиот дедо, сега произведува и меша сокови за супермаркети. Но, цените на глобалните пазари достигнаа рекордни максимуми, скокнувајќи од околу 1,50 долари за фунта на дури 5,30 долари до крајот на минатата година. Причината за ова се пет години слаби жетви поради силна суша и болест наречена зеленење на цитрусни плодови. Бразил ја забележа својата најлоша жетва од 1988 година. „Околу септември минатата година цената скокна на луди нивоа. За толку важна стока да се зголеми од 2 на 7 долари е лудо, но требаше време потрошувачите да го почувствуваат тоа“, вели Максим.

„За толку важна стока скокот од 2 на 7 долари е лудост, но им требаше време на потрошувачите да го почувствуваат тоа.“

Производителите бараа алтернативи, но Бразил доминира на пазарот на портокали повеќе отколку што Саудиска Арабија доминира на пазарот на нафта. Други земји како Мароко, Египет и Шпанија, исто така, одгледуваат портокали, но нивните залихи се ограничени и тие се исто така погодени од временските услови.

Помалку слатки портокали

Флорида, вториот најголем извозник на портокали, го бележи своето најниско производство од Големата депресија поради ураганите и долгорочниот проблем со болеста на позеленување на цитрусите. Болеста ја намалува содржината на шеќер во портокалите, правејќи ги помалку слатки. Недостатокот и високите цени направија малку купувачи на портокали од Флорида. Водечките брендови како Тропикана мораа да го реструктуираат својот долг, а Пепси го продаде поголемиот дел од својот удел. Како одговор на тоа, се појавија мешавини од сокови – комбинирање на портокал со поевтини манго, мандарини и клементини за да се намалат трошоците и да се одржи сладоста.

Царински војни и портокали

Дополнителен притисок врз цените беше создаден од трговските тензии. Откако поранешниот американски претседател Трамп воведе нови тарифи, портокалите се најдоа во центарот на конфликтот. Канада воведе контратарифи, што доведе до пад на извозот на сокови од САД, додека администрацијата на Трамп воведе царина од 10% за сокови од Бразил. Велика Британија ги укина царините за некои увози во 2024 година, но тоа не беше доволно за да се компензира основното зголемување на цените. Покрај тоа, новите прописи за пакување, насочени кон подобрување на рециклирањето, дополнително ги зголемуваат трошоците за производителите.

Дали популарноста на сокот од портокал опаѓа?

Во Бразил, жетвата донекаде се опорави, што нуди надеж за нормализација на цените. Во исто време, глобалната потрошувачка на сок од портокал се намали за 30% од својот врв пред две децении, делумно поради цените, а делумно поради промената на перцепцијата за содржината на шеќер во овошните сокови. Сепак, побарувачката расте во земји како Кина, Јужна Африка и Индија. Иако супермаркетите долго време продаваат сок од портокал по ниски цени, некои во синџирот на снабдување се скептични во врска со брзиот пад на цените, со оглед на тоа што голем дел од залихите се купени по минатогодишните високи цени. Долгорочните решенија, како што е проектот „Спаси го портокалот“, кој користи вештачка интелигенција за борба против болести, сè уште се далеку од спроведување.

Не се само портокалите што станаа поскапи

Портокалите, секако, не се единствените прехранбени производи чии цени се зголемија. Цените на говедското и телешкото месо се зголемија за речиси 25% за една година, путерот за речиси 19%, а чоколадото и кафето за 15%. Ова укажува дека може да постои поширок проблем и дека потрошувачите досега биле заштитени од најлошото, а сега е време да се плати цената.

„Можно е трговците на мало првично да не го префрлиле целосно зголемувањето на трошоците, па затоа ова е начин тие да надоместат дел од маржата“, вели Стив Мекористон, професор по земјоделска економија. Поширокото прашање што се поставува е дали потрошувачите треба да прифатат дека густо населена земја со ограничено земјоделство како Велика Британија ќе биде сè повеќе изложена на шокови во цените на храната поради климатските промени.

Во владиниот извештај за безбедноста на храната за 2024 година се вели дека Велика Британија е во голема мера зависна од увоз на овошје и зеленчук од земјите што се соочуваат со сопствените климатски предизвици. Се чини дека ова е само почеток на еден турбулентен период за цените на храната и пијалоците, заклучува Би-Би-Си.