„БРАЌА, не заборавајте, какви било прашања – одите како туристи во Русија. Нема други одговори.“

Ова е една од стотиците пораки разменети во приватната група на Телеграм „СВО“, чиј број на членови се зголеми од десетина на неколку десетици во текот на изминатите неколку недели. Еден од членовите беше Игор Димитријевиќ (28) од Бијелина во Република Српска.

Фотографија: ДетекторЗад неговиот профил стоеше тим новинари на „Детектор“ , кои четири месеци ги следеа групите за регрутирање за руската армија и комуницираа со регрути од Русија, Босна и Херцеговина, како и ги следеа пораките од оние кои беа заинтересирани да одат во Украина и да се борат на руска страна. 

Истрагата на „Детектор“ откри дека каналите за регрутирање волонтери од Босна и Србија функционираат непречено и дека преку нив се регрутираат десетици луѓе, обично со помош на платеници од Балканот кои претходно заминале во Русија и кои им ветуваат на идните борци плати од неколку илјади марки, руско државјанство, како и бенефиции за нивните семејства. Според законот, учеството во какви било странски воени формации е забрането во Босна и Херцеговина и претставува кривично дело.

„Добар ден, Игор. Јас сум Деки. Зборуваш руски?“

Поради големите загуби и ниската излезност кај Русите, во јули 2025 година, рускиот претседател потпиша декрет со кој им се дозволува на странците да служат во руската војска не само за време на вонредната состојба, туку и за време на редовниот период на регрутирање.

Еден месец подоцна, новинарите на „Детектор“ го контактирале Дејан Бериќ во Русија. Бериќ е еден од најпознатите српски платеници во руската армија, кој известува за вести од бојното поле на српски јазик на своите канали на Телеграм и Јутјуб, кои ги следат илјадници луѓе.

„Здраво, Игор. Јас сум Деки. Дали зборуваш руски?“ беше едно од првите прашања што Бериќ ги постави во разговор на Телеграм.

Откако добил негативен одговор, Бериќ објаснил дека во тој момент само мажи на возраст од 20 до 49 години кои зборуваат руски можат да го потпишат договорот. Интензитетот на комуникацијата оттогаш се намалил, но продолжил преку интересот на Игор за можни измени на условите.

Комуникацијата со Бериќ и улогата на Давор Савичиќ

Комуникацијата меѓу Димитријевиќ и Бериќ доби нов пресврт на 9 септември, кога српскиот платеник во приватна порака објави дека се формира нова единица со „многу Срби“ и дека рускиот јазик нема да биде задолжителен. „Игор, добар ден, сè договоривме, можеш да одиш. Кога ќе купиш билет, однапред извести нè дека си го купил и дека доаѓаш, за да те пречека некој“, рече Бериќ во гласовна порака.

Тој го советувал Димитријевиќ да купи поевтин авионски билет преку Истанбул и изјавил дека парите ќе му бидат вратени. Едно од правилата за кои предупредил било дека од Русија не смее да се „испраќа слики, видеа или пораки до најблиските“, во спротивно ќе се соочи со неколку години затвор. „Сè е строго. Обуката не е тешка, ништо комплицирано. Командант е Вук“, напишал Бериќ.

Иако новинарите на „Детектор“ во тоа време немаа потврда, кодното име „Волк“ го користел Давор Савичиќ, српски волонтер во руската армија. Под ова кодно име, заедно со Бериќ, Савичиќ бил гостин во емисиите на руските новинари. Тој е од Добој, на северот од БиХ, волонтер и, според Радио Слободна Европа, член на Главната дирекција за разузнавање (ГРУ), односно руската воено-разузнавачка служба.

За да продолжат комуникацијата со Бериќ, му кажале дека Игор Димитријевиќ ќе слета на аеродромот Внуково, еден од четирите меѓународни аеродроми во Москва, на 6 октомври. Планот бил Димитријевиќ да патува со автомобил од Бијелина до Белград, а оттаму со авион до Москва, со застанување во Истанбул.

„Таму ќе ве пречека човек… се вика Давор“, беше последната гласовна порака на Дејан Бериќ, што дополнително го потврди сомневањето дека токму Савичиќ ќе чека на аеродромот.

Како што беше договорено, денот пред неговото заминување, на 5 октомври, новинарите на „Детектор“ го контактираа бројот што Бериќ го испрати преку Телеграм. На профилната фотографија се гледаше маж во руска униформа, со маска на лицето. „Ќе го напишам твоето име и презиме на хартија и ќе ти ја испратам мојата слика“, беше една од пораките што пристигнаа. Тие исто така побараа детали од договорот. „Кога ќе дојдеш, брате, нема да кажам ништо по телефон“, беше одговорот.

Фотографијата што пристигна набргу потоа, а требаше да послужи како идентификација, потврди дека заинтересираниот волонтер од Бијелина ќе биде пречекан на аеродромот во Москва од Давор Савичиќ. Откако Игор Димитријевиќ не успеа да слета на аеродромот, следеа неколку пораки и повици од Савичиќ. Во последната, која пристигна околу 20 часот на 6 октомври, тој напиша дека заминува.

На прашањето на „Детектор“ за Савичиќ, Обвинителството на БиХ одговори дека не можат да дадат информации за тоа дали е отворена постапка против него, бидејќи станува збор за случаи во фаза на претходна кривична постапка – во фаза на известување или истрага.

„Регрутирање преку Фејсбук и групата SVO Telegram“

Новинарите на Детектор одговорија на уште еден оглас за регрутирање во руската армија, кој беше објавен на српски јазик кон средината на октомври, овој пат на Фејсбук профил под името „Четник Добровољац“. Новинарите на Детектор утврдија од неговите фотографии од истоимениот Фејсбук профил дека станува збор за лице кое се претставило како Жељко Томиќ во 2024 година. Томиќ, чиј идентитет не беше независно потврден од Детектор, бил снимен на бојното поле во друштво на Дарио Ристиќ, волонтер од Модрича.

Во објавата беше споделен и руски телефонски број на име на Аслан. Новинарите го контактирале директно преку Телеграм. По неодговорениот повик, добиле порака на српски јазик во која ги замолувале да испратат порака.

Кога бил прашан за условите на договорот, Аслан одговорил дека, веднаш по потпишувањето на едногодишниот договор, ќе му бидат платени околу 52.000 марки, додека неговата плата ќе биде околу 5.500 марки. Во една од пораките, Аслан објаснил дека самиот бил во Русија, каде што служел во војската, и дека неговиот пријател Србин го замолил да им помогне на луѓе од Србија да потпишат договор за воена служба.

„Сите сме браќа“, беше една од неговите пораки до Игор Димитријевиќ.

Апсењето на Ристиќ и организирањето на групата

Ристиќ беше уапсен во септември 2025 година, кога слета на аеродромот во Сараево. Тој е обвинет за учество во непријателства на странско бојно поле во Украина. Како што изјави неговиот адвокат Раде Чулибрк за „Детектор“, случајот моментално е во фаза на спогодба за признавање на вината.

„Четникот Добровољац“, или Жељко Томиќ, ја презел улогата на администратор во приватниот Телеграм канал „СВО“. Тој рекол дека бил вратен од фронтовската линија за да го организира доаѓањето на волонтерите.

„Сите ќе бидете подобри од мене, го знам тоа, ќе ви го пренесам моето искуство вам млади луѓе. Вие сте мои Срби и нема да ве предадам. Па, ако даде Бог, заедно со нашите руски браќа на Косово“, беше една од неговите пораки до заинтересираните идни другари.

На 28 октомври, новинарите на „Детектор“ се претставија поединечно на секој член од групата и побараа коментар. Томиќ одби да одговори на прашањата и ги нарече „предавници“. Во гласовната порака, со навреди, тој рече дека ќе се врати во Србија и дека ќе „ги исчисти сите ваши“. Аслан исто така не одговори на прашањата, како и повеќето членови на групата, од кои доаѓаа претежно клетви.

Еден од членовите реши да проговори. Во телефонски разговор, тој го нарече Томиќ „измамник“. „Ќе профитира од тебе. Ќе те фали еден месец, потоа ќе те прати на фронтовската линија и никој повеќе нема да те најде“, рече еден од регрутите, кој се согласи да зборува под услов на анонимност.

Детекторот не можеше независно да потврди колку луѓе од приватната група Телеграм на крајот завршиле во Русија.