ОД 1 ОКТОМВРИ, странски печатен материјал повеќе не може да се купува во Хрватска бидејќи странските издавачи се повлекоа поради новите услови за дистрибуција.

По половина век непрекинато објавување, домашните читатели, туристите, националните малцинства, дипломатите и библиотеките останаа без странски весници и списанија.

Во април, владата ја прогласи дистрибуцијата на весници за услуга од општ економски интерес и ја субвенционираше преку јавен тендер. Дистрибутер беше Хрватската пошта, која се обврза да ја обезбедува услугата во следните пет години. Сепак, странските издавачи не можеа да влезат во субвенционираниот систем за дистрибуција бидејќи, според Законот за медиуми, само издавачи регистрирани во Хрватска можат да бидат внесени во Регистарот на издавачи.

Странците плаќаат четири пати повеќе

За да можат странските издавачи да учествуваат во субвенционираниот дистрибутивен систем, тие ќе мора да основаат хрватска компанија. Бидејќи не го сториле тоа, тие се предмет на пазарни цени, кои, според Хрватската пошта, се четири пати повисоки од субвенционираните цени.

Хрватските издавачи плаќаат 0,15 евра по примерок за дневни изданија и 0,25 евра за повремени изданија, додека странските издавачи би морале да ја платат целосната пазарна цена. Ова, тврдат издавачите, ги става во нееднаква положба.

„Условите се финансиски неодржливи“

Директорката на словенечката компанија „ДистриЕст“, Маја Цуриќ, која претставува повеќе од 200 странски издавачи, изјави дека странските издавачи заеднички одлучиле да ги суспендираат испораките во Хрватска.

„Условите што ги понуди Хрватската пошта се покажаа како финансиски неодржливи. Наплатата за транспорт по дистрибуиран примерок во систем за продажба со провизија не постои никаде во Европа“, рече Ќуриќ.

Таа додаде дека цените за странските издавачи се многу пати повисоки од домашните: „Во Хрватска дистрибуираме околу милион примероци годишно – кој би платил за тоа?“

„Упорното молчење на Министерството“

Ќуриќ вели дека од август неколку пати го контактирала Министерството за култура и медиуми, но дека Министерството одговорило само еднаш, поканувајќи ги да се договорат со поштата.

„Поштата рече дека може да дистрибуира само издавачи од Регистарот. Исто така, контактиравме и со премиерот, но немаше одговор. Министерството молчи, а меѓународните издавачи и дипломатските мисии бараат објаснување“, рече таа.

Таа потсети дека Хрватска сега е единствената европска туристичка дестинација без странски печат, додека дистрибуцијата во сите соседни земји и земјите од ЕУ се одвива непречено.

Пошта: Странците не можат да влезат во системот за субвенции

Хрватската пошта потврди дека странските издавачи не можат да користат субвенционирани тарифи бидејќи не се регистрирани во хрватскиот регистар, и затоа целосните трошоци би паднале на Поштата.

„Компанијата ДистриЕст не ја прифати нашата понуда, која е комерцијално одржлива за Поштата и нема да предизвика финансиска загуба“, објавија тие.

Поштата нагласи дека таа го извршува само логистичкиот дел од дистрибуцијата, додека административниот дел го врши приватната компанија DTM, која ги презеде дистрибутивните операции од Tisak откако Tisak се повлече од таа активност на крајот на 2024 година.

Министерство: Работиме на решение

На прашање од Хина, Министерството за култура и медиуми објави дека „работи на решение за проблемот“ и дека „моментално собира сите релевантни податоци“.

Министерството предупредува дека „пазарните околности се исклучително тешки“ и дека високите трошоци за дистрибуција го загрозуваат „долгорочниот опстанок на печатените медиуми во Хрватска“.

Предупредување од Светската асоцијација на издавачи на весници

Светската асоцијација на издавачи на весници (WAN-IFRA) соопшти дека ја следи ситуацијата во Хрватска со „сериозна загриженост“.

„Ова суспензија е резултат на политиката на субвенции на државата, која ја ограничува поддршката само на публикации регистрирани во Хрватска. Таквата мерка ја поткопува слободата на медиумите и создава економска пречка за странските публикации“, рече Лучијано Стулин, претседател на советодавниот одбор на ДистриПрес.

Тој додаде дека таквата практика претставува индиректна дискриминација бидејќи го ограничува слободното движење на стоки и правото на граѓаните на пристап до информации. WAN-IFRA објави можност за издавање формално предупредување до Европската комисија и Европскиот парламент доколку проблемот не се реши наскоро.