Поради најубавиот метеорски дожд – Персеидите – овој период од годината е време жителите на Северната хемисфера да се сретнат со космосот.
Многумина негуваат посебен ритуал на набљудување на „ѕвезди што паѓаат“, а најголемиот број на Персеиди се очекува во ноќта помеѓу 12 и 13 август.
Сепак, оваа година ова нема да биде настан за обични набљудувачи, туку можност за упорни љубители на небото, бидејќи Месечината со својата светлина за време на својот врв би можела да го засени небесниот спектакл.
„Еуроњуз“ изработи вистински прирачник за надминување на овој предизвик, во кој го открива и космичкото потекло на Персеидите, дава клучни совети за набљудување во 2025 година и практични упатства за набљудувачите. Целта е да се претвори потенцијално разочарувачката година во успешен и незаборавен лов на ѕвезди, покажувајќи дека, дури и под месечината, магијата на „солзите на Свети Лоренс“ може да се долови ако знаете како и каде да барате.
Космичко потекло на Персеидите
Иако Персеидите изгледаат етерични и романтични, нивното потекло е доста специфично, но и фасцинантно: тие всушност се остатоци од огромна комета што орбитира околу Сонцето. Познавањето на тоа потекло не само што го збогатува искуството со гледање, туку ја открива и интересната двојна природа на космосот, каде што минливата убавина и потенцијалната опасност честопати доаѓаат од истиот извор.
Кога кометата се приближува кон Сонцето, топлината предизвикува сублимација на мразот на неговата површина, односно премин од цврста во гасовита состојба. Потоа се ослободуваат огромни количини прашина и камчиња, кои се распрснуваат по нејзината орбита, формирајќи широк поток од честички. Она што го гледаме како Персеиди се токму тие ситни фрагменти, обично со големина на зрно песок, што кометата ги оставила зад себе за време на своите безброј патувања.
Од кометска прашина до светлосен спектакл
Секој јули и август, Земјата поминува низ овој густ поток од честички на својот пат околу Сонцето. Кога овие фрагменти, познати како метеороиди, летаат во атмосферата со брзина до 59 км/с, триењето ги загрева до илјадници степени Целзиусови, па затоа се претвораат во светла трага од светлина што ја нарекуваме метеор или популарно позната како „ѕвезда што паѓа“.
Повеќето метеори целосно согоруваат на висина помеѓу 80 и 100 километри над земјата. Важно е да се разликуваат термините: метеороид е честичка во вселената, метеор е светлосна трага во атмосферата, а метеорит е дел што „преживува“ и паѓа на земјата, што е исклучително ретко кај Персеидите, бидејќи честичките се мали.
Персеидите го добиле своето име од фактот дека неговиот радијант, точката од која метеорите се чини дека „излегуваат“, се наоѓа во соѕвездието Персеј, на границата со Касиопеја и Камелопардалис.
Персеидите не се откритие на модерното време. Најстариот запис за нив потекнува од кинеските хроники од 36 година од н.е., во кои се споменува зголемената активност на метеорите во тоа време.
Дури во 1835 година, белгискиот астроном Адолф Кетле научно докажал дека станува збор за цикличен метеорски дожд, кој се случува секој август и има радијант во Персеј.
Во Европа, тие се познати како „Солзите на Свети Лаврентиј“, бидејќи нивниот врв се совпаѓа со празникот на овој христијански маченик, кој бил запален на клада во Рим на 10 август 258 година. Во средниот век и ренесансата, метеорите во народната традиција се сметале за огнени солзи што светецот ги испуштал за време на неговото мачеништво.
Персеиди 2025 – планирање за набљудување
Активноста на роевите трае до 24 август 2025 година. Најсилниот интензитет се очекува во ноќта помеѓу 12 и 13 август, околу 4:38 часот наутро.
Оваа година, најголем проблем ќе биде Месечината, која ќе биде во својата шеста фаза со 83 проценти осветлување. Таквата светлина делува како природно светлосно загадување, прикривајќи ги сите освен најсветлите метеори од видното поле. Затоа 2025 година се рангира меѓу „слабите“ или „предизвикувачки“ години за набљудување на Персеидите.
Потребни се следниве работи:
– Лежалка или подлога за удобно гледање на небото без напрегање на вратот
– Топла облека во слоеви, бидејќи ноќите можат да бидат ладни, во зависност од тоа каде се наоѓате
– Црвено светло (батериска светилка или филтер) за да не ви се расипе ноќниот вид
– Храна и пијалаци – термос со топол пијалак и нешто за грицкање
– Апликација за астрономија во „ноќен режим“ за да ви помогне да ги пронајдете Персеидите
Најдобрите места за набљудување на небото во Европа
Во Европа, и покрај силното светлосно загадување, постои мрежа на заштитени „острови на темнината“ сертифицирани од Меѓународната асоцијација за темно небо (IDA):
– Германија – Национален парк Ајфел, Парк Баварска шума
– Унгарија – Национален парк Хортобаѓ, Паркот за ѕвездено небо Желич
– Франција – Национален парк Севени, опсерваторија Пик ду Миди
– Грција – планината Енос (Кефалонија), планината Олимп, оддалечени делови на Крит
– Португалија – резерватот Алкева
– Полска – паркот „Ѕвездено небо“ во Бешчади
– Шпанија – региони Теруел, Куенка, Сиера де Гредос, Канарски Острови (Тенерифе и Ла Палма)
