Иако идејата за преодна влада сама по себе не е лоша, таа е значително попречена од два фактора, незаинтересираноста на студентите и добар дел од опозициската јавност, како и од властите.
Таа ја спореди ситуацијата во Србија со онаа во Северна Македонија пред повеќе од 10 години и заклучи дека моделот за излез од кризата таму може да се користи и тука.
Тепиќ потсети дека Северна Македонија е во протести речиси две години поради кражба на избори, разоткри тајни разговори на режимот за ликвидација на опозицијата и корупција, како и полициска репресија врз граѓаните и изјави дека единствениот излез од кризата се избори, но „не украдени однапред, втурнувајќи се во машината на диктаторот за мелење избори“.
Мерките, како што изјави таа, вклучуваа оставка на премиерот Никола Николаев 100 дена пред изборите и формирање предизборна техничка влада која ќе организира фер избори, што самиот Груевски претходно го одби.
Сепак, иако изгледа и делува познато, прашањето е дали ова сценарио е можно и овде, бидејќи договорот во Северна Македонија е постигнат, според многу толкувања, со голем притисок од ЕУ и САД земјата да влезе во НАТО, дека протестите таму ги предводеше опозицијата и дека овде студентите се тие што нема да соработуваат со опозицијата, а уште помалку со владата.
– Недостаток на интерес кај студентите и добар дел од опозициската јавност, како и кај властите. Не мислам дека разликата во политичките услови во Србија денес и во Северна Македонија, пред десет години, е клучна пречка за воспоставување преодна влада врз основа на скопскиот модел во Србија, туку недостатокот на волја кај политички најзначајните актери е – објаснува тој за „Данас“.
Како што додава тој, студентите, како политичка сила со своја листа, веќе се одлучија против оваа идеја, а со барањето за распишување вонредни парламентарни избори, ни даваат до знаење дека веруваат во победа, дури и во лоши изборни услови.
Според него, шансите ССП да ги убеди остатокот од опозицијата, а потоа и студентите, во неопходноста од преодна влада се многу мали.
– Сепак, дури и ако тоа се случи по некое чудо, останува прашањето како да се убеди распуштена влада чие голо постоење зависи од изборни кражби под нееднакви услови да се согласи на нешто што сигурно ќе ја обесхрабри. Можно е синергијата на студентите и опозицијата, во услови на уште подлабока социјална криза, а поддржана од релевантни меѓународни актери, да го принуди Вучиќ да направи таква отстапка, но тоа е можеби премногу за посериозна политичка рефлексија – оценува тој.
Неговиот колега Дејан Бурсаќ, исто така од Институтот за филозофија и општествена теорија, објасни од каде потекнува оваа идеја.
Мариника Тепиќ: Без техничка влада, изборите однапред се украдени
– Јасно ми е дека опозицијата се обидува да се позиционира во оваа, за нив, многу незавидна ситуација кога има голема поларизација помеѓу СНС и нивните партнери од една страна и студентското протестно движење од друга страна. Опозицијата не го наоѓа своето најдобро место таму и се обидува да се најде како трет актер. Во ситуации на висока поларизација, третите страни не се снаоѓаат добро – вели тој за Данас.
Бурсаќ не е сигурен што добиваат Србија и опозицијата од идејата за преодна или техничка влада.
Според него, изборите во нашата земја не се однесуваат само на изборните услови, дури и она што го нарекуваме изборни услови на гласачкото место е мал дел од целиот проблем.
– Во нашата земја, владејачката партија остварува огромна предност во сферите на пристап до медиумите, пристап до институции кои работат исклучиво во корист на една политичка партија и не се независни и неутрални арбитри, како и во пристапот до буџетот, каде што владејачката партија има комплетни државни ресурси и многу веројатно недопрени приватни ресурси, за разлика од своите политички и изборни конкуренти. Таа партија ги презеде институциите, ја презеде државата и затоа се обидува да остане на власт со сите средства. Тоа е многу поширок проблем од изборните услови. Не сум сигурен дека техничка влада од три месеци или 100 дена може да ги реши овие проблеми – предупредува Бурсаќ.
Кога станува збор за тоа што добива опозицијата, тој наведува дека тоа би можело да биде за нив.
– Во ситуација на висока поларизација, ако влезете во таква влада, ќе ја срушите малку оштетената доверба и рејтинг што ја има опозицијата. Знаеме од претходно дека довербата, дури и на гласачите на опозицијата, во опозицијата не е висока бидејќи виделе лоши потези, неефикасност, фрагментација… Откако започна студентскиот протест и бунт, таа доверба е уште помала бидејќи тие гласачи имаат некого друг да следат. Ако сепак влезете во некаков конфликт со Вучиќ, колку и да ви се добри намерите, јавноста ќе го сфати тоа како ваш договор со него, и мислам дека таа доверба во опозицијата ќе се стреми кон нула и ќе ја направи позицијата уште потешка – заклучува Бурсаќ.
Да ве потсетиме дека ова не е прв пат опозицијата во Србија да се осврнува на ситуацијата во Северна Македонија.
Драган Ѓилас, лидерот на ССП и еден од лидерите на тогашниот Сојуз за Србија , во интервју за Македонската новинска агенција МИА, изјави во 2019 година дека СЗС бара договор со властите во Србија, како Пржинскиот договор, потпишан меѓу македонските власти и опозицијата во 2015 година. Тој најави бојкот на изборите што следеа во 2020 година.
DANAS
