PLANET се соочува со „нова реалност“ откако ја достигна првата од низата климатски пресвртници – масовното истребување на коралните гребени. Тоа е заклучокот на сеопфатен извештај на кој работеа 160 научници од целиот свет, пишува CNN .
Климатските промени би можеле да ги нарушат рамнотежата на клучните системи на Земјата – од амазонската дождовна шума до поларните ледени покривки – до точка на колапс, предизвикувајќи катастрофални бранувања низ целата планета, велат научниците. „Брзо се приближуваме до повеќекратни точки на пресврт на Земјиниот систем што би можеле да го трансформираат нашиот свет, со катастрофални последици за луѓето и природата“, рече Тим Лентон, професор на Институтот за глобални системи на Универзитетот во Ексетер и еден од авторите на извештајот.
Коралните гребени први погодени
Според извештајот, коралите во топлите води се првите што се погодени. Од 2023 година, светските гребени страдаат од најлошото масовно белење досега поради рекордно високите температури на океанот, при што повеќе од 80% од нив се погодени. Она што некогаш беше шарен и жив подводен свет, се претвора во избелен пејзаж доминиран од алги.
„Сега ги турнавме (коралните гребени) над она што можат да го поднесат“, рече Мајк Барет, главен научен советник во Светскиот фонд за дивиот свет во Велика Британија и коавтор на извештајот. Авторите предупредуваат дека ако глобалното затоплување не се промени, „огромни делови од гребени какви што ги знаеме ќе бидат изгубени“.
Последиците ќе бидат далекусежни. Коралните гребени се критично живеалиште за морските видови, важни за безбедноста на храната, придонесуваат трилиони долари во глобалната економија и ги штитат крајбрежните области од бури.
На океанските струи им се заканува колапс
Планетата е на прагот на неколку нови пресвртници бидејќи речиси е сигурно дека ќе ја надмине глобално договорената цел за ограничување на затоплувањето на 1,5 степени Целзиусови над прединдустриските нивоа. Една од најалармантните закани е потенцијалниот колапс на Атлантската меридијална превртувачка циркулација (AMOC), клучна мрежа на океански струи. Тоа би имало катастрофални глобални последици: потопување на делови од светот во длабоко замрзнување, затоплување на други, нарушување на сезоните на монсуните и зголемување на нивото на морето, велат научниците.
„Сега постои ризик дека колапсот би можел да се случи во текот на животниот век на луѓето родени и живеат на планетата денес“, предупреди Барет.
Светот не е подготвен за последиците од преминувањето на овие пресвртници, според Мањана Милкорејт, истражувач на Универзитетот во Осло и автор на извештајот.
„Сегашните политики и меѓународните договори се дизајнирани за постепена промена, а не за овие ненадејни, неповратни и меѓусебно поврзани промени“, рече таа. Таа додаде дека начинот на кој владите реагираат сега „би можел да го обликува Земјиниот систем за многу долго време“.
Во извештајот се повикува на брзо намалување на загадувањето што ја затоплува планетата и зголемено отстранување на јаглерод од атмосферата. Лентон истакна дека светот ќе ја надмине границата од 1,5 степен, но клучно е да се минимизира понатамошното затоплување и да се намалат температурите што е можно побрзо.
Во извештајот се истакнаа и некои позитивни вести, како што е „радикалното глобално забрзување“ во употребата на сончева енергија, електрични возила, батерии и топлински пумпи. Откако почистите технологии ќе ги заменат загадувачките, веројатно нема да има враќање назад, бидејќи новите опции се поевтини и подобри.
Извештајот доаѓа само еден месец пред владите да се соберат во Бразил на конференцијата за климата COP30. Оваа година е клучна бидејќи од земјите се очекува да ги презентираат своите цели за намалување на емисиите во текот на следната деценија.
„Оваа мрачна ситуација мора да биде повик за будење дека ако не дејствуваме решително сега, ќе ја изгубиме амазонската дождовна шума, ледените покривки и виталните океански струи“, заклучи Барет. „Во тој сценарио, би се соочиле со вистински катастрофален исход за целото човештво.“
