ДАЛИ судбината на огромната „Спаладиум Арена“ во Сплит ќе биде решена за неколку месеци, како што најавија одговорните за нејзината продажба и преземање, или правната битка во која се вклучени најголемите хрватски банки ќе продолжи на неодредено време? На почетокот на октомври, уште една аукција беше одложена за зградата што беше гордост на Сплит во последните триесет години, додека денес таа стои празна, банкротирана и со протекување на покривот.

Арената „Спаладиум“ чинеше околу педесет милиони евра и е дел од недовршениот центар „Спаладиум“. Падот на овој луксузен објект е олицетворение на неуспешно јавно-приватно партнерство. 

„Салата е дизајнирана за налети на ветер, но не за налети на ветер со дожд. Како да ве удира мокра крпа, а не сува. Имаше истекување на вода и тешко е да се каже каква е ситуацијата внатре во салата, каде што треба да има електрична енергија и функционален котел, но нема. Денес, Арената е заклучена со моделот „клуч на вратата“, нема светлина, па електрониката, климатизацијата и сè друго ќе треба да се реновираат. Тоа е сериозна работа што може да чини доста“, заклучува главниот дизајнер на „Спаладиум“, Дражен Пејковиќ.

Салата ја дизајнираше престижното студио 3LHD од Загреб, а тоа се архитектите Саша Беговиќ, Марко Дабровиќ, Тања Грозданиќ Беговиќ и Силвије Новак.

Преговорите траеја 276 дена, а проектот беше завршен за 420 дена.

„Спаладиум Арена“ има сала со единаесет илјади седишта и дополнителна мала сала погодна за обука. Комплексот е изграден според моделот на јавно-приватно партнерство, во кое учествуваа приватни инвеститори кои го финансираа проектот – компаниите „Далековод“, „ИГХ“ и унгарската „Тригранит“, како и градот Сплит.

Проектот беше финансиран од банкарски кредити. Идејата беше замислена во 2006 година, договорот за концесија на градот со компанијата „Спортски град ТПН“ беше потпишан во 2007 година за триесет години, додека забрзаната изградба започна во 2007 година со цел салата да биде завршена до почетокот на Светското првенство во ракомет во 2009 година. Изведувачи беа „ИГХ“ и „Далековод“.

Градот Сплит го отстапи земјиштето и се обврза да ја изнајми салата, со договор дека ќе го преземе целиот објект по триесет години. Доколку објектот не се продаде на јавна аукција, каде што градот е главна заинтересирана страна, тој законски ќе стане негов имот за дванаесет години.

„Моделот на јавно-приватно партнерство почна да се споменува за време на Санадер како спасител. Можеби е така во некои случаи, но се покажа дека не сме подготвени да следиме прилично строги правила во врска со животниот век и трошоците за одржување.“

„Ова е форма на финансирање што не е класично кредитирање, туку е многу сложена. Инвестицискиот конзорциум требаше да основа компанија за посебна намена одговорна за управување и финансирање. Во овој случај, ова е TPN Sports City“, вели главниот дизајнер Дражен Пејковиќ за Index.

„За мене беше неверојатно што преговорите траеја 276 дена, додека проектот беше завршен, а салата изградена за 420 дена“, се сеќава Пејковиќ, додавајќи: „Имавме британски советник, Карл Мартин, кој е експерт за повеќенаменски сали, и со негова помош, арената функционираше беспрекорно во техничка смисла“.

„На банките не им треба мртовец“

„Важно е да се потсетиме на глобалната финансиска криза од 2008/2009 година, која ги зголеми каматните стапки. Банките ги зголемија каматните стапки и финансиската одржливост на проектот престана да постои. Мислам дека тоа беше добра проценка од тогашната администрација да престане да троши пари и да изгради нови објекти – деловен облакодер, гаража и трговски центар – што би биле дополнителни сто илјади квадратни метри, чија кирија би ја покрила загубата генерирана од салата.“

Се знаеше дека арената сама по себе не може да ги покрие трошоците со бројот на настани и концерти што се одржуваа таму. Тука работите се расипаа, проектот запре и дури ни тогашниот прв вицепремиер Ратко Чачиќ не му помогна. Но, со неговото заминување од сцената, немаше никој компетентен да го турка проектот напред“, објаснува Дражен Пејковиќ.

„Во сето ова, најдобрата работа ја заврши техничкиот дел од тимот што ја изгради салата. Другиот дел, кој се занимаваше со пазарот на капитал и ризиците, мораше да се бори за да ја среди ситуацијата со арената. Впрочем, другите светски арени, како лондонската, не можат да изградат базен – ние го изградивме во рок од 45 дена за Европското првенство. Но, финансискиот дел не беше во ред. Мислам дека банките и сите вклучени сакаат да го решат тоа, на банките не им треба „мртовец“, но сегашните информации за тоа колку бараат банките не се веродостојни“, вели Пејковиќ.

Почетокот на колапсот

По Светското првенство во ракомет, првиот концерт во Спаладиум го одржа бендот „Симпл Мајндс“ во ноември 2009 година. После тоа, публиката ја забавуваа „Министерство оф Саундс“, Здравко Чолиќ и Јелена Розга. Првото затворање на арената се случи во 2012 година поради неплатена сметка за струја од 125 илјади куни за време на мандатот на Жељко Керум. Поради ова беа откажани неколку престижни концерти.

Сплитскиот туристички одбор објаснува за Индекс колку далматинската публика денес има потреба од „Спаладиум Арена“.

„Додека беше во функција, Арената Спаладиум играше исклучително важна улога во туристичката понуда на градот Сплит и поширокиот регион. Како мултифункционална сала со капацитет за неколку илјади посетители, таа овозможи одржување на големи спортски, културни и музички настани што значително придонесоа за продолжување на туристичката сезона и зајакнување на имиџот на градот Сплит како дестинација во текот на целата година.“

Со престанокот на работењето, Сплит привремено го загуби инфраструктурниот капацитет за организирање настани од ваков обем и профил, што секако се чувствува во можностите за развој на конгресен, настански и спортски туризам.

Во 2022 година беше започнат процесот на продажба на „Спаладиум Арена“.

Градот Сплит вели: „Во моментов се водат преговори за откуп на побарувања во износ од пет милиони евра, со што би се отстраниле сите активни судски случаи поврзани со арената „Спаладиум“ и би се овозможило таа да стане сопственост на градот Сплит. За ова навремено ќе биде информиран Градскиот совет на градот Сплит, кој ќе ја донесе конечната одлука. Доколку преговорите бидат успешно завршени, Градот ќе започне со дефинирање на идната намена на Арената и креирање план за инвестиции и рехабилитација, во согласност со интересите на граѓаните и можностите на буџетот. Што се однесува до новото јавно-приватно партнерство, Градот во моментов не е заинтересиран.“

Дотогаш, светлата во Спаладиум остануваат исклучени.