Поранешниот командант на Југословенската армија, Небојша Павковиќ, кој конечно беше осуден во Хаг за злосторства во косовската војна, беше погребан во Алејата на заслужните граѓани во Белград .

Павковиќ, кој беше командант на Третата армија на Југословенската армија во 1999 година, а потоа и началник на Генералштабот, беше погребан во среда, на 22 октомври 2025 година, со највисоки воени почести, во Алејата на заслужните граѓани на Новите гробишта во Белград. Почина на 20 октомври во Белград, каде што дојде откако беше предвремено ослободен од затвор во Финска поради неговата многу лоша здравствена состојба, според одлуката на Меѓународниот резидуален механизам за кривични трибунали во Хаг, на барање на српската влада, пренесува Дојче веле .

Тој отслужуваше 22-годишна затворска казна во Финска откако беше прогласен за виновен од Меѓународниот кривичен трибунал за поранешна Југославија (МКТЈ) во 2014 година за злосторства против човештвото и кршење на законите и обичаите на војувањето, имено убиства, депортации и прогонства на албански цивили за време на косовската војна во 1999 година.

Сепак, откако беше објавена веста за смртта на Павковиќ, највисоките функционери во Србија, вклучувајќи го претседателот Александар Вучиќ, премиерот Ѓуро Мацут, министерот за внатрешни работи Ивица Дачиќ и лидерот на Српската напредна партија и поранешен премиер Милош Вучевиќ, го прогласија за речиси херој . „Храброста и посветеноста на Павковиќ оставија неизбришлива трага“, рече Мацут, додека Дачиќ рече дека Павковиќ „ја бранеше честа и достоинството на Србија и нејзината армија во тешки времиња“.

„Херој, а не криминалец“

Во телеграма со сочувство до семејството на Павковиќ, Вучиќ, меѓу другото, наведува дека овој хашки осуденик ќе биде запаметен од генерации војници „поради неговата работа, дисциплина и верување дека униформата се носи со чест“, а дека неговото сеќавање ќе го зачуваат „оние кои со него споделиле и тешки и горди денови“.

Наскоро беше објавено дека Павковиќ ќе биде погребан во Алејата на заслужните граѓани во Белград, каде што, меѓу другите, српскиот премиер Зоран Ѓинѓиќ, писателите Иво Андриќ, Данило Киш, Милош Црњански и Меша Селимовиќ, актерите Зоран Радмиловиќ Бурлајдариќ и Петар се сликар.

Бранимир Ѓуровиќ од Младинската иницијатива за човекови права во Белград за ДВ изјави дека одлуката Павковиќ да биде погребан во Алејата на заслужните граѓани е „навреда за жртвите на злосторството за кое е осуден“. „Исто така, оваа одлука ја понижува и ја прави бесмислена идејата и целта на постоењето на Алејата на заслужните граѓани“, нагласува Ѓуровиќ.

Директорот на Косовскиот центар за хуманитарно право во Приштина, Беким Бљакај, истакнува дека е неприфатливо некој осуден за злосторствата за кои е осуден Павковиќ да биде погребан со државни (и воени) почести, „заедно со оние кои се истакнати личности во науката, уметноста и политиката“. „Неговиот гроб во Алејата на заслужните граѓани би можел да биде навреда за личностите закопани таму, за нивните семејства, но и за целото општество во Србија“, вели Бљакај.

Кој одлучува кој ќе биде погребан во Алејата?

Според Одлуката за управување со гробишта, погреби и погребни активности во градот Белград, предлогот за погребување во Алејата на заслужни граѓани на Новите гробишта го дава „институцијата чиј член бил починатиот, со претходна согласност од неговиот брачен другар или членови на потесното семејство“.

За овој предлог одлучува Комисијата за оценка на оправданоста на предлогот за погребување во Алејата на заслужните граѓани, назначена од градоначалникот на Белград. Комисијата, меѓу другите, е составена од претставници на министерствата, Српската академија на науките и уметностите, како и организациски единици на Градската администрација на градот Белград.

ДВ го замоли градоначалникот на Белград, Александар Шапиќ, да ја коментира одлуката на Комисијата и да каже дали знае какво е нејзиното образложение, но до објавувањето на овој напис не добил одговор.

„Далекусежни последици“

На погребот на Небојша Павковиќ, меѓу другите, присуствуваа советничката на Александар Вучиќ, Сузана Пауновиќ, неговиот син Данило, министрите Никола Селаковиќ, Братислав Гашиќ и Милица Ѓурѓевиќ Стаменковски, како и поранешниот директор на Агенцијата за безбедност и разузнавање Александар Вулин. Дојдоа и членови на поранешната Единица за специјални операции, поранешни хашки осуденици, поранешниот офицер на Југословенската армија, Владимир Лазаревиќ и поранешниот премиер на Србија, Никола Шаиновиќ, кои беа судени во истиот случај со Павковиќ во Хаг.

На одлуката Павковиќ да биде погребан во Алеја ѝ претходеше кампања за негово херојизирање во медиумите блиски до властите. „Вечерње новости“ во среда објави дека „погребот на славниот генерал“ е во тек, додека весникот „Информер“ наведе дека голем број луѓе се збогувале со „српскиот херој“.

Беким Бљакај истакнува дека сето ова може да има „далекусежни“ негативни последици. „Жртвите и нивните семејства имаат потреба од признание дека против нив се извршени злосторства, а не од величење на сторителите и нивно претставување како херои и чесни граѓани на која било земја“, истакнува Бљакај. Осврнувајќи се на изјавата на Александар Вучиќ дека Павковиќ ја носел својата униформа чесно, Бљакај вели дека ова покажува дека „претседателот на Србија не се дистанцира од злосторствата извршени од српските сили на Косово“.

„Понатаму, ова потврдува дека српскиот претседател никогаш не ги прифатил ниту ги почитувал пресудите на Меѓународниот кривичен трибунал за поранешна Југославија и дека нема ни најмала почит кон жртвите на војната“, вели директорот на Центарот за хуманитарно право во Приштина. Тој стравува дека таквата атмосфера би можела да го продлабочи „етничкиот јаз меѓу Албанците и Србите на Косово“ и да придонесе за „одложување на процесот на помирување за некои идни генерации“. Тој, исто така, го привлекува вниманието кон потенцијално негативното влијание врз младите луѓе во Косово и Србија.

„Дури и денес, во повеќето случаи, тие имаат спротивставени ставови за тоа што се случило за време на војната, бидејќи и во Србија и во Косово се наметнуваат еднострани етнонационални наративи“, објаснува Бљакај.

Хероизација на Павковиќ

Ова го потврдува и Бранимир Ѓуровиќ, кој потсетува дека анкетата од 2023 година на Младинската иницијатива за човекови права во Белград покажала дека повеќе од половина од младите луѓе „практично ништо не знаат за воените злосторства против косовските Албанци“.

Хероизацијата на Павковиќ продолжи и во среда вечерта. Александар Вучиќ рече дека Небојша Павковиќ „бил испратен достоинствено од гордата Србија, како што им доликува на српските генерали и српските херои“.

„Нема сомнение дека одлуката Павковиќ да биде погребан во Алејата на заслужните граѓани испраќа погрешна порака за ликот и делата на тој воен злосторник“, заклучи Бранимир Ѓуровиќ од Младинската иницијатива за човекови права во Белград за ДВ.

„Младите луѓе во Србија се заведуваат, тие се запознаваат со оваа тема на несоодветен начин. Ова ќе има сериозни последици за справувањето со минатото во нашата земја. Исто така е јасно дека младите луѓе во Косово ќе добијат негативна слика од Белград, што ќе влијае на нивната подготвеност да работат на помирување и надминување на поделбите меѓу двата народа.“